Sağlıklı Beslenmenin Önemi?

*Her şeyin başı sağlık!
Tüm canlı varlıklar büyümek ve yaşamlarını sürdürmek için besine gerekseme duyarlar.

-Besin maddeleri fazla ya da az alınırsa bazı hastalıklara ortam hazırlanır. Örneğin yetersiz beslenme sonucunda, vücut direncinde azalma, enfeksiyonlara yatkınlık, kemik erimesi, diş çürükleri ve sinir sistemi hastalıkları gibi birçok sorun ortaya çıkar. Buna karşılık, aşırı beslenme başta şişmanlık olmak üzere şeker, tansiyon yüksekliği, kalp- damar hastalıkları, iskelet, eklem ve akciğer hastalıkları gibi rahatsızlıklara neden olur.

-Dengeli beslenmede amaç, vücudun besin gereğinin kişiye göre tam olarak alınmasıdır . Herkesin bir yaşam tarzı ve yaşama ortamı vardır, buna göre besinsel gereksinimleri değişiklik gösterir.

-Doğal besinleri tercih etmek, rafine edilmemiş (fabrikadan çıkmamış) besinleri seçmek, konserve besinlerden mümkün olduğunca kaçınmak ve her türlü besinden yeterli oranda almaktır. İşlenmiş besinlerde katkı maddelerinin fazla olması sağlık açısından zararlı. Sağlıklı bir hayat sürmek için daha az yememiz, daha fazla hareket etmemiz gerekiyor.

-Bugün kanserden damar sertliğine kadar pek çok hastalığın meydana gelmesinde veya ilerlemesinde beslenmenin etkileri biliniyor. Bu sebeple, insanların hayatında yeterli ve dengeli beslenme çok önem kazanıyor. İyi bir beslenmenin, aşırı kilo aldırmayan, kişinin işini rahat yapmasını sağlayacak enerjiyi verecek kadar olması gerekiyor. Doğru beslenebilmek de, besinlerin besleyici değerlerini bilmekten geçiyor. Mesela et, tavuk, balık, yumurta, nohut, kuru fasulye ve mercimekle Protein, B vitamini ve demir ihtiyacı karşılanıyor. Peynir, yoğurt, süt, çökelek ve sütlü tatlılar da vücudun kalsiyum ihtiyacının karşılanmasında büyük rol oynuyor. Vücudun C vitamini ihtiyacı da ağırlıklı olarak sebze ve meyvelerden karşılanıyor. Ekmek, makarna, şehriye, Pirinç, yufka, kek, bisküvi ve irmikten yapılan tüm tatlılar hem B grubu vitamin ihtiyacını, hem de günlük enerji ihtiyacının büyük kısmını karşılıyor. Şeker ise vücuda enerji sağlıyor.

                             ***
           Sağlıklı Beslenme İçin Temel Kural:

-Besinlerinizin hazırlanması, pişirilmesi sırasında hijyen kurallarına dikkat  ediniz.
 -Güvenilir ve doğal gıdalar tüketin.
-Öğün atlamayınız.
 -Özellikle kahvaltı yapmadan güne başlamayınız.
 -Her gün 3 ana, 2-3 ara öğün tüketmeye özen gösteriniz.
 -Sofrada kullandığınız yemek tabaklarınızın boyutunu küçültünüz.
 -Ayaküstü atıştırmalıklar ve fastfood yemek tercihlerinden kaçınınız.
 -Yemeklerinizi küçük lokmalar halinde uzun süre çiğneyerek tüketiniz.
 -Sağlıklı beslenmek için mevsiminde doğal ve taze besinler tercih edini -Tükettiğiniz gıdaların kalori miktarlarına dikkat edin, yüksek kalorili gıdalardan kaçının.
 -Yağlı ve şekerli gıdaları sınırlı tüketin.
-Yemeğinizi yedikten sonra tatlı yemek istiyorsanız, ya yemeklerden en az iki saat sonra ya da yemekten önce tüketiniz.
 -Öğünler ve öğün içeriği önemlidir, öğün sayısı ve
 aralıklarını iyi planlayın ve bu plana uyun, kahvaltıyı ihmal
 etmeyin.
 -Günlük protein gereksiniminizi karşılayın.
- Vücudu susuz bırakmayın, sıvı tüketimine önem verin.
- Taze meyve ve sebze ile ölçülü oranda süt tüketimine özen gösterin.
-Mevsimine uygun taze sebze ve meyve tüketin.
-Meyvelerin her defasında içeceğiniz kadarını sıkınız. Fazla bekletmeden içiniz. Buzdolabında daha sonraki öğünleriniz için meyve suyu bulundurmayınız.
Hangi sebze veya meyve cinsi olursa olsun, buruşmuş veya çürümüş kısmını keserek atmak yerine tamamını atınız. Aynı şey ekmek içinde geçerlidir. Küflü kısmını değil tamamını atınız. Küflü ekmeği kuşlara veya diğer hayvanlara asla vermeyiniz. Bunun nedenleri yeri geldikçe okuyucuya izah edilecektir. Çöpe atmak istemiyorsanız, toprağa gömebilirsiniz.
-Kalp damar rahatsızlıkları, tansiyon problemi ve aşırı kilosu olanların yağda kızarmış sebze ve et türü yiyeceklerden uzak durmaları gerekir.

-Kemik sağlığınız için kalsiyum alımına dikkat edin. Düzenli olarak süt veya yoğurt tüketilmesi kemik sağlığınız için  de çok önemlidir. Pastörize veya sterilize süt için.
-Kansızlığı önlemek için demir tüketimine dikkat edin.
-Vitamin hapı alıyorsanız aç karnına almayınız. Özellikle yemek arasında almanız en doğrusudur. Yemek yedikten bir saat sonra da vitamin hapı almanız pek faydalı değildir.
 -Tuz tüketimini azaltıp, sofralar da tuzluk bulundurmayın.
 -Yiyecekler hazırlanırken besin kayıplarını en azda tutmaya çalışın, gıda güvenilirliğini tehlikeye atacak uygulamalardan kaçının.
-Tam tahıl ürünlerini tercih ediniz.
- Kahvaltılık gevrek tüketecekseniz şeker eklenmemiş olanlarını tercih ediniz.
- Günde en az 8-10 bardak su içiniz.
- Doymuş yağlar içeren hayvansal kaynaklı yağlar (tereyağ, iç yağ, kuyruk yağ) yerine doymamış yağ asitlerini içeren bitkisel sıvı yağları (zeytinyağı, ayçiçek yağı, mısırözü yağı vb.) tercih ediniz.Trans yağdan kaçınınız.
- Alkol ve sigara tüketiminden kaçınınız.
-Gazlı içecekleri tüketmeyiniz. Şekerli içecekleri tüketmekten sakının.
- Yarım yağlı süt, ayran gibi içecekleri ve vitamin mineral açısından zengin taze sıkılmış az miktarda meyve sularını tercih ediniz.
-Salamura, konserve,  zeytin ve turşu gibi tuz içeren besinlerin tüketimini azaltın.
-Sağlıklı yemek pişirme yöntemlerini tercih edin. Kızartma yerine fırınlama veya sebzelerle pişirme gibi.
Yemeklerinizi  pişirirken haşlama,ızgara ve fırında pişirme yöntemlerini kullanınız, kızartma  ve kavurma yöntemlerinden kaçınınız.
-Etli pişirdiğiniz yemeklere ayrıca yağ  ilave etmeyiniz.

-Sporla günlük egzersiz yapmak çok önemli ve sağlıklıdır. Ağır yemeklerden sonra en az 20 dakika yürümek sağlıklı bir sindirim ve dolaşım için önemlidir.
Sağlıklı beslenme açısından yüzme- yürüyüş- bisiklet sürmek iyidir. Diğer spor türlerini yapma imkanlarınız mevcut ise onlarında yapmanız gerekir. Ancak aşırı efor ve kondisyon gerektiren spor türlerinden jimnastik yaparak ısınmadan aktif spor yapmayınız. Isınma hareketleri yapmayı bir alışkanlık haline getiriniz.
-Temiz havada yürümeyi ve güneşlenmeyi zaman ayırınız.
-Akşam 9-10.dan sonra yeme alışkanlığını bırakınız.
-Yatmaya giderken bir bardak su içmenin çok büyük faydası vardır.
-Küçük porsiyonlar halinde fakat sık yiyiniz. Her öğün arasında en az iki saat olmasına özen gösteriniz
-Bebeklerinizi ilk 6 ay sadece anne sütüyle besleyiniz ve 6. aydan sonra uygun  besinlere başlayarak yeterli ve dengeli beslenmelerini sağlayınız.

*Sağlıklı bir beslenme, sağlıklı besinlerin doğru miktarlarda alınması ile sağlanır.
Beslenme ve Diyet Uzmanınız dan kılavuzluk etmesini isteyin. Sağlıklı beslenmenin bir özveri ve disiplin işi olduğunu unutmayın!

                                       ***
           Gıda Satın Alırken Dikkat edilecek hususlar…
1- Zorunlu etiket bilgilerinin yer aldığı ambalajlı ve etiketli gıdaları tercih etmeleri,
2- Etiket üzerinde bulunan Bakanlıkça verilmiş,onay/kayıt/ithalat tarih ve numarasını kontrol etmeleri,
3- Kolay bozulabilen ve kısa sürede tüketilmesi gereken peynir, et gibi ürünlerde son tüketim tarihini,
makarna, bisküvi gibi diğer ürünlerde ise tavsiye edilen tüketim tarihini mutlaka kontrol etmeleri,
4-Etiketteki ürünün adlandırılmasına dikkat etmeleri ve içindekiler bölümünü incelemeleri gerekir.
5-Her ürünün kendine özgü muhafaza şartlarında (sıcaklık, nem, ışık, vb…) satışa sunulup sunulmadığı,
6-Gıdaların bulunduğu buzdolabı ve derin dondurucuların sıcaklık ölçeklerinin çalışıp çalışmadığı
kontrol edilmelidir.
7- Açıkta satılan ambalajsız gıdalar ile ambalajı yırtılmış ve bozulmuş gıdalar satın alınmamalı,
8-Dökme olarak (orijinal ambalajından çıkarılmış) satın alınan gıdaların etiket bilgileri (son tüketim tarihi, üretici firma vb.) mutlaka istenmelidir.

Kaynak:
T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel
Aktiviteler Daire Başkanlığı, “Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı 2011-
2015”, Ankara, 2011.
T.C. Sağlık Bakanlığı, “Türkiye’ ye Özgü Beslenme Rehberi”, Ankara, Mayıs 2004.
Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliği (Tebliğ No: 2012/2)’ nde Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2013/10).
                                 ***
                 Kur-anı kerim de beslenmenin önemi:

Bakara Suresi(22)
"O, yeri sizin için döşek, göğü de bina yapan, gökten su indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır. Öyleyse siz de bile bile Allah'a ortaklar koşmayın."
Bakara Suresi(172)
"Ey iman edenler! Eğer siz ancak Allah'a kulluk ediyorsanız, size verdiğimiz rızıkların iyi ve temizlerinden yiyin ve Allah'a şükredin."
Maide Suresi(88)" Allah'ın size rızık olarak verdiklerinden helal, iyi ve temiz olarak yiyin ve kendisine inanmakta olduğunuz Allah'a karşı gelmekten sakının."
MAİDE 96: "Size ve yolculara yiyecek olmak üzere, deniz avı ve onu yemek helal kılındı. Kara avı ise, ihramlı olduğunuz müddetçe size haram edilmiştir. Huzurunda toplanacağınız Allah'tan korkun."
EN'AM 119:
"Size ne oluyor da üzerine Allah'ın adı anılmış olanlardan yemiyorsunuz?
Zorda kalışınız dışında üzerinize haram kıldığınıbizzat kendisi size ayrıntılı olarak açıklamıştır.
Birçokları ilimsiz bir biçimde kendi keyiflerine uyarak halkı şaşırtıyorlar.
Hiç kuşkusuz, seni Rabbin sınır tanımaz azgınları çok iyi bilmektedir."
EN'AM 121:
"Üzerine Allah'ın adı anılmayanlardan yemeyin. Böyle bir şey tam bir yoldan çıkıştır.
Şeytanlar kendi evliyasına/dost ve destekçilerine sizinle mücadele etmeleri için elbetteki vahiy gönderirler.
O şeytan evliyasına boyun eğerseniz, kesinlikle müşrikler oldunuz demektir."
Enam Suresi(142)" Yine O, hayvanlardan da irili ufaklı var edendir. Allah'ın size rızık olarak verdiğinden yiyin de şeytanın adımlarına uymayın. Çünkü o, sizin için apaçık bir düşmandır."
EN'AM 145: -De ki:
"Bana vahyolunanlar içinde, bu haram dediklerinizi yiyecek birine
yasaklanmış bir şey bulamıyorum.Yalnız şunlardan biri olursa başka: leş, akıtılmış kan, domuz eti -ki o bir pisliktir- Allah'tan başkası adına boğazlanmış bir murdar (haram)"
Iztırar haline düşen, başkasının hakkına dokunmamak, zorunluluk sınırını da aşmamak şartıyla bunlardan yiyebilir; Çünkü senin Rabbin çok bağışlayıcı, çok merhametlidir."
NAHIL 5: "Hayvanları da O yarattı. Onlarda sizi ısıtacak şeyler ve birçok faydalar vardır. Ve siz onlardan bir kısmını da yersiniz."
NAHIL 14: "Yine denizden taze et (balık) yiyesiniz ve ondan takındığınız süs eşyasını çıkarasınız diye, denizi emrinize veren Allah'tır. Gemilerin denizde suyu yararak gittiklerini görüyorsun. Lütfundan rızık aramanız ve şükretmeniz için Allah böyle yapmıştır.
HUD 6."Yeryüzünde rızkı Allah'a ait olmayan hiçbir canlı yoktur. O, onların karar kıldıkları yerleri de, emaneten durdukları yerleri de bilir. Onların hepsi apaçık bir kitaptadır.
(HUD SURESİ / 6)
"Yeryüzünde hiç bir canlı yoktur ki, rızkı Allah'a ait olmasın. Onun karar (yerleşik) yerini de ve geçici bulunduğu yeri de bilir. (Bunların) Tümü apaçık bir kitapta (yazılı)dır."
MU'MİN 19:" Böylece onun (yağmurun) sayesinde sizin yararınıza hurma bahçeleri ve üzüm bağları meydana getirdik ki, bunlarda sizin için bir çok meyveler vardır ve siz onlardan yersiniz."
MU'MİN 21:" Hayvanlarda da sizin için elbette ibretler vardır. Onların karınlarındakilerden size içiririz. Onlarda sizin için birtakım faydalar daha vardır; ayrıca etlerini yersiniz."
TAHA 81:"Size verdiğimiz rızıkların en temizlerinden yiyin ve bunda taşkınlık etmeyin, sonra üzerinize gazabım iner. Kimin üzerine de gazabım inerse, muhakkak o mahvolur.
MU'MİN 79:" Kimine binesiniz, kimini de yiyesiniz diye sizin için o yumuşak başlı (Musmul) hayvanları yaratan Allah'tır."
MUHAMMED 12:" Şüphesiz ki, Allah iman edip salih amel işleyenleri, altlarından ırmaklar akan cennetlere koyar. İnkâr edenler ise dünyada zevk edip geçinirler. Hayvanların yediği gibi yerler. Onların varacakları yer ateştir."
Hicr Suresi(21)"Her şeyin hazineleri yalnız bizim yanımızdadır. Fakat biz, onu ancak ihtiyaca göre, belli ölçülerde veririz."
Şura Suresi(19)"Allah kullarına çok lütufkârdır. Dilediğine rızık verir. O çok kuvvetlidir, çok güçlüdür."
                                      ***
              Hadislerle Sağlıklı Beslenmenin Önemi:

*Hastalıklarda tavsiyede bulunurken ilk önce tabiplere öncelik verirdi.
Konu hakkında bilgisi olsa bile ilk önce bir doktora götürülmesinin daha yararlı olacağını söylerdi.
Resulullah zamanında bir insanın yarası açılmıştı. Adam, Enramoğullarından iki kişi çağırdı. Resulullah:
- "Hanginiz en iyi doktor?"diye sordu. Adamlardan biri dedi ki: "Tıpta deva var mı ey Allah’ın elçisi?"Resulullah onlara şu cevabı verdi:
- "Derdi indiren devasını da indirmiştir."(Muvatta)
*Ebu Derda Resulullah Efendimizden şöyle işittiğini rivayet etmiştir:
-"Allah, hastalık ve şifayı yeryüzüne beraber gönderdi ve her hastalık için bir şifa görevlendirdi.
Şu halde tıbbi yoldan tedavi ol; fakat haram şeylerden sakın."
*Peygamberimiz (sav)her hastalığın çaresi olduğunu ve insanların tedavi yollarını aramaları gerektiğini tavsiye etmiştir.
-"Allah hastalığı da ilacı da indirmiştir ve her hastalığa bir ilaç varetmiştir.
Öyleyse tedavi olun ancak haram olan şeylerle tedavi olmayın." (Ebu davud)
-"Allah ne hastalık indirmişse onun devasını da indirmiştir. Tek bir hastalığın ilacı yoktur o da ihtiyarlıktır." (İbn-i Mace, Müslim)
-"Ey insanlar tedavi olun. Allah nerede bir hastalık yaratmışsa tedavi de yaratmıştır. Öyleyse tedavi yöntemlerini araştırın." (Buhari)
*Peygamberimiz (s.a.v.),
- "iki nimet vardır ki insanların çoğu onlarla aldanma içindedir. Bunlar sıhhat ve boş vakittir. (Buhari)
*Ebu Hureyre’den nakledilen bir hadisi şerifte Resulullah Efendimiz şöyle buyuruyor:
-"Eğer bir kimse bir ay süreyle her sabah bal yerse onda hiçbir ağır hastalık bulunmaz.”
-"Vücudu afiyette, ruhundan emin, bir günlük azığı olduğu halde sabahlayan, sanki dünya ona verilmiş gibidir." (Tirmizi)
-"Allah’tan kesin bilgi ve afiyet isteyin. Bir kula kesin bilgi ve afiyetten daha iyisi verilmemiştir." (İbn-i Mace)
*Peygamber Efendimiz bazı yiyeceklerin yenmesinde fayda görmüştür. Bunların başında Kuran’da da bahsi geçen baldır. Peygamberimizin yenmesini tavsiye ettiği şeyler şunlardır:
- "Her kim sabah kahvaltısında yedi hurma yerse ona ne zehir isabet eder ne de sihir."(Müslim)
-"Mantar, Allah’ın Beni İsrail’e indirdiği madendir. Onun suyu da göze şifadır." (Müslim)
*Peygamberimiz (s.a.v.) Aile efradına katık sordu. Onlar da sirkeden başka katığımız yok dediler. Sirkeyi istedi ve onunla yemeğe başladı.
-"Hem de, sirke ne güzel katıktır, sirke ne güzel katıktır" diyordu.
*"Bir adam Resulullah’a gelerek kardeşimin midesi bozuldu dedi.
-O da:
 -"Kardeşine balı içir buyurdu." (Müslim)

                                           ***
Cihan Padişahı Kanuninin şiirsel şu güzel meşhur sözü ile yazımı bağlamak istiyorum.

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi.
Olmaya devlet cihanda, bir nefes sıhhat gibi.
Saltanat dedikleri bir cihân kavgasıdır.
Olmaya baht ü saadet dünyada vahdet gibi..
19.2.2015
Düzenleme:Aydın Suyak